3ـ غیراخلاقی بودن قرآن

قرآن برخی رفتارهای ناپسند همچون دروغ‌گویی، دزدی، نیرنگ، فریب و حیله‌گری، برده‌داری، تجاوز جنسی، زجر، شکنجه و تروریسم را مجاز می‌شمارد. در اینجا به برخی از آیات غیراخلاقی قرآن اشاره می‌کنیم:

الف. تعدد همسران: قرآن در سوره نساء آیه ?انْکِحُوا مَا طَابَ لَکُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ?3? می‌گوید می‌توانید دو تا دو تا یا سه‌ تا سه‌تا یا چهار تا چهار تا همسر اختیار کنید.

ب. بی‌احترامی به زنان: قرآن در سوره بقره آیه ?نِسَاؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ?223? زنان را کشتزار مردان خطاب کرده است و این تعبیری توهین‌آمیز نسبت به زنان است. ضمن اینکه در ادامه این آیه هر نوع رابطه جنسی با زن مجاز شمرده شده است که این حکم نیز توهینی دیگر به‌شمار می‌آید.

ج. برده‌داری زنان شوهردار: قرآن در آیات متعددی چون سوره نساء آیه ?وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ کِتَابَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ?24? و سوره مؤمنونآیه ?إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ?6? بهره‌گیری جنسی از زنانی که به کنیزی گرفته شده‌اند را روا می‌شمرد. این زنان کسانی هستند که شوهرانشان به مقابله با حکومت اسلامی برخاسته‌اند و در جنگ به اسارت مسلمانان گرفتار شده‌اند.

د. قطع کردن دست دزد: قرآن در سوره مائدهآیه ?وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُمَا جَزَاءً بِمَا کَسَبَا نَکَالًا مِنَ اللَّهِ?38? می‌گوید: «و مرد و زن دزد را به سزای آنچه کرده‌اند دستشان را به عنوان کیفری از جانب خدا ببرید و خداوند توانا و حکیم است.»

 

و. کشتار بی‌رحمانه: قرآن در آیات فراوانی مانند سوره توبه آیات ?قَاتِلُوهُمْ یُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَیْدِیکُمْ وَیُخْزِهِمْ?29? و?قَاتِلُوا الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْیَوْمِ الْآخِرِ?14? و ?یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِینَ یَلُونَکُمْ مِنَ الْکُفَّارِ وَلْیَجِدُوا فِیکُمْ غِلْظَةً?123?، سوره مائده آیه ?إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذَلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا وَلَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ?33?، سوره انفال آیه ?فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْنَاقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ کُلَّ بَنَانٍ?12?، فرمان کشتار بی‌رحمانه کافران و بریدن سرها و انگشتان و دست و پای آنها را صادر می‌کند و همین آیات مبنای رفتارهای مسلمانانی چون داعش است.

پاسخ:

این شبهات نیز تنها بر اثر ناآشنا بودن با منطق و زبان قرآن و بی‌توجهی به مصالح واقعی انسان مطرح شده است و با اندکی تأمل می‌توان به اخلاقی بودن این کتاب آسمانی و نقش بی‌بدیل آن در ارتقای اخلاق انسانی پی برد. در اینجا به‌اجمال پاسخ شبهات فوق را ارائه می‌دهیم:

الف. تعدد زوجات را نمی‌توان به‌صورت مطلق غیراخلاقی دانست. قرآن نیز در همان آیات این مجوز را مشروط به رعایت عدالت و ستم نکردن بر همسران می‌داند.?فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ ذَلِکَ أَدْنَى أَلَّا تَعُولُوا?

ب. در این آیه نه‌تنها هیچ توهینی به زنان نشده، بلکه بر ضرورت برخورد اخلاقی با زنان نیز تأکید شده است. اینکه در این آیه زنان به مزرعه و کشتزار تشبیه شده‌اند برای توجه دادن به این نکته است که نباید رابطه جنسی را تنها در لذات و شهوات آن خلاصه کرد و باید به نقش و مسئولیت والدین در ایجاد و تربیت نسلی پاک و شایسته توجه داشت. ضمن اینکه این آیه در مقام مقابله با نظر و تفکر یهودیانی است که نوع خاصی از رابطه جنسی را مجاز می‌شمردند. لذا قرآن برای رفع آن محدودیت‌ها، هر نوع رابطه صحیح و اخلاقی جنسی با همسر را مجاز اعلام می‌کند.

ج. موضوع برده‌داری چیزی نیست که اسلام آن را آورده و گسترش داده باشد؛ بلکه تعالیم اسلامی نقش بسیار مؤثری در محو تدریجی این شیوه داشته است.

د. قطع دست دزد دارای شرایط متعدد و سختی است که جز درباره افرادی شرور و شرایطی خاص تحقق نمی‌یابد و اگر این‌گونه احکام به‌درستی شناخته شود و مورد عمل قرار گیرد، بسیاری از مفاسد و مشکلات جامعه برطرف خواهد شد. ضمن اینکه شرایط زمانی و فرهنگ دوران نزول این آیات را نیز باید در نظر داشت.

 

و. بررسی دقیق و جامع منطق و سیاست‌های قرآن در برخورد با مخالفان نشان می‌دهد این کتاب هرگز در پی حذف و کشتار مخالفان نیست و بارها بر زندگی مسالمت‌آمیز با مخالفان و صلح و آرامش تأکید کرده است. آنچه در آیات درباره سرسختی و مقابله با دشمنان مطرح شده جنبه دفاعی دارد و کشتار و مجازات را به‌عنوان آخرین راه حل در برابر کسانی که حاضر به احترام به حقوق دیگران و پایبندی به تعهدات خود نیستند توصیه می‌کند.

4ـ مطالب غیرعلمی قرآن:

در قرآن مطالب فراوانی آمده است که با منطق علمی سازگار نیست و پیشرفت دانش بشر، نادرستی بسیاری از آنها را نشان داده است. برخی از این مطالب به این شرح است:

الف. داستان‌های عجیب: عدم تطابق داستان‌های تاریخی قرآن (زنده ماندن ابراهیم در آتش، داستان قوم لوط، داستان قوم ثمود، داستان زاده شدن عیسای فاقد پدر و سخن گفتن او به محض تولد، داستان شکافته شدن رود نیل برای موسی، تبدیل شدن انسان به خوک و میمون، جریان زنده ماندن یونس در شکم ماهی و…) با یافته‌های فعلی علوم تجربی، از موارد تعارض علم و قرآن است. همچنین داستان طوفان نوح از مواردی است که قابل باور نیست و یافته‌های زمین‌شناسی وقوع طوفانی جهانی را تأیید نمی‌کند. همان‌گونه که سوار شدن همه گونه‌های حیوانی در کشتی نوح با عقل و تجربه سازگار نیست.

ب. محل بارآمدن نطفه: سوره? طارق آیه‌های فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسَانُ مِمَّ خُلِقَ ?5?خُلِقَ مِنْ مَاءٍ دَافِقٍ ?6? یَخْرُجُ مِنْ بَیْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ ?7? محل بارآمدن نطفه را قفسه? سینه? مرد معرفی می‌کند. درحالی‌که انسان امروزی از مدت‌ها پیش، محل بارآمدن این آب را نه قفسه? سینه، بلکه خیلی پایین‌تر در جایی در لگن خاصره می‌داند.

ج. تعیین نر و ماده پس از علقه: قرآن در سوره قیامت, آیات ثُمَّ کَانَ عَلَقَةً فَخَلَقَ فَسَوَّى ?38?و فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَالْأُنْثَى ?39? می‌گوید خدا انسان را ابتدا به‌صورت علقه یا خون بسته شده قرار داد و پس از آن او را نر یا ماده کرد. این در حالی است که یافته‌های علمی نشان می‌دهد جنسیت نوزاد از همان ابتدای انعقاد نطفه مشخص می‌شود.

د. مراحل رشد جنین: قرآن در آیات وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ سُلَالَةٍ مِنْ طِینٍ ?12?, ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِی قَرَارٍ مَکِینٍ ?13? ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَکَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ?14? سوره مؤمنون مراحل رشد جنین را به این ترتیب ذکر می‌کند: عصاره‌ای از خاک، نطفه، خون بسته شده (علقه)، گوشت جویده شده (مضغه)، تبدیل به استخوان، پوشانده شدن استخوان با گوشت و ایجاد آفرینشی دیگر. این در حالی است که دانش جنین‌شناسی نشان می‌دهد جنین در هیچ مرحله‌ای خون بسته‌شده، گوشت جویده شده و استخوان نیست و این‌گونه نیست که در مرحله‌ای تبدیل به استخوان شود و بعد با گوشت پوشانده شود؛ بلکه در همه مراحل همه بخش‌ها به‌صورت هم‌زمان رشد می‌کند.

هـ. محل تعقل: قرآن در بسیاری از آیات مانند آیه أَفَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَتَکُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ یَعْقِلُونَ بِهَا?46? سوره حج و سوره اعرافآیه ?وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا?179?، جایگاه تعقل و احساسات را دل انسان معرفی می‌کند و در آیاتی دیگر، درون سینه را به‌عنوان محل اندیشه‌ها می‌داند. این در حالی است که از نظر علمی مشخص است تمامی احساسات و اندیشه‌های آدمی در مغز او قرار می‌گیرد.

و. ثابت و مسطح بودن زمین: از آیات قرآن این‌گونه برداشت می‌شود که این کتاب بر مبنای هیئت بطلمیوسی تنظیم شده و زمین را ثابت می‌داند. در سوره رومآیه ?وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ تَقُومَ السَّمَاءُ وَالْأَرْضُ بِأَمْرِهِ?25? می‌گوید زمین و آسمان به امر خدا ایستاده‌اند. در سوره فاطر آیه ?إِنَّ اللَّهَ یُمْسِکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ أَنْ تَزُولَا وَلَئِنْ زَالَتَا إِنْ أَمْسَکَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ?46? می‌گویدخدا زمین و آسمان را نگه می‌دارد که زوال نیابد. در سوره لقمان آیه ?خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَى فِی الْأَرْضِ رَوَاسِیَ أَنْ تَمِیدَ بِکُمْ?10? و آیاتی دیگر سخن از این است که کوه‌ها در زمین کوبیده شده‌اند تا زمین تکان نخورد.

همچنین آیاتی چون سوره نوح, آیه وَاللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ بِسَاطًا ?19? و سوره رعد, آیه ?وَهُوَ الَّذِی مَدَّ الْأَرْضَ وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنْهَارًا?3? و سوره حجر, آیه ? وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَیْنَا فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنْبَتْنَا فِیهَا مِنْ کُلِّ شَیْءٍ مَوْزُونٍ?19? و مانند آن سخن از فرش گسترده و امتداد یافته بودن زمین شده است که به‌معنی مسطح بودن زمین از نگاه قرآن است.

پاسخ:

غیرعلمی دانستن آیات قرآن ناشی از نفهمیدن معنای آنها و بی‌توجهی به قدرت الهی و در نظر نگرفتن علل و عوامل ماوراء طبیعی است. برای دریافتن پاسخ مواردی که به‌عنوان مطالب غیرعلمی قرآن بیان شد، توجه به این نکات ضروری است:

الف. پیش از این در پاسخ به شبهات مربوط به اعجاز انبیا توضیح دادیم که هیچ نکته نامعقولی در اعجاز وجود ندارد و علل و عوامل مؤثر در هستی را نمی‌توان در علت‌های مادی و طبیعی خلاصه کرد.

در موضوع طوفان نوح نیز آنچه در قرآن مطرح شده طوفانی عظیم است که قوم نوح را نابود کرد و سخنی از طوفان جهانی به‌میان نیامده است. بر این اساس، سوار کردن حیوانات نیز می‌تواند به‌معنی همراه بردن چهارپایان و حیوانات مورد نیاز زندگی مؤمنان باشد.

علاوه بر آن، بر اساس آنچه در دانشنامه ویکی‌پدیا نقل شده است دو زمین‌شناس آمریکایی به نام‌های William Ryan و Walter Pitman در سال 1998 م شواهد جدیدی کشف و منتشر کردند مبنی بر اینکه دریای سرخ در ابتدا یک دریاچه کوچک‌تر از اندازه فعلی و با آب شیرین بوده‌ است. در حدود 7500 سال پیش به دنبال آخرین دوره یخ‌بندان و با گرم شدن ناگهانی زمین، سطح جهانی آب دریاها به حدی می‌رسد که دریای مدیترانه سر ریز شده و کانالی با سرعت چندین برابر آبشار نیاگارا به دریای سیاه ایجاد می‌شود که باعث بالا آمدن آب دریای سیاه با سرعت 15 سانتیمتر در روز ـ کل بالا آمدن 155 متر ـ و آب‌گرفتگی 20 کیلومتر از ساحل دریای سیاه ـ به مساحت 150?000 کیلومترمربع ـ و از بین بردن تمدن اطراف دریای سیاه می‌گردد. این دو، این اتفاق را همان طوفان نوح دانسته و کتابی در این مورد نوشته‌اند.

ب. با توجه به کتب لغت و نظرات مفسران و دیدگاه‌های دانشمندان می‌توان گفت: «صلب» به معنای پشت مرد، به عنوان یک مرکز عصبی، و «ترائب» به معنای ما بین دو استخوان ران است، که کنایه از دستگاه تناسلی مرد دارد پس آیه‌ «صُلب و ترائب» با نظرات دانشمندان همخوانی دارد.

ج. در آیات سوره قیامت سخنی از زمان تعیین جنسیت نوزاد به‌میان نیامده است و تنها این نکته بیان شده که خدا انسان را از خون بسته شده آفرید و آن را به زن و مرد تبدیل کرد.

د. آنچه در قرآن درباره مراحل رشد جنین بیان شده نه‌تنها مخالف یافته‌های علمی نیست، بلکه نشان از اعجاز علمی قرآن دارد. یافته‌های دانش جنین‌شناسی نشان می‌دهد دقیقاً همان‌گونه که قرآن بیان کرده، اولین مرحله رشد جنین، مرحله علقه است که از روز 15 تا روز 24 رویانی است. در این مرحله رویان توسط بند ناف به دیواره رحم متصل می‌شود. خون در رگ‌ها به‌صورت جزایر خونی تشکیل می‌شود و به رویان شکلی شبیه لخته خون می‌دهد. لازم به ذکر است که در مرحله علقه موجودی لخته‌ای شکل و زالو مانند به‌وجود می‌آید که قرآن از آن به علقه تعبیر می‌کند، زیرا هم از نظر شکل و هم از نظر حرکت ظاهری مانند زالو است. همین موضوع باعث شد یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان جنین‌شناس جهان پس از آگاهی از این تعبیر قرآن مسلمان شود.

قرآن پس از مرحله علقه، سخن از مضغه به میان می‌آورد، یعنی لخته گوشت‌مانندی که حالت قوام پیدا کرده و شبیه گوشت جویده شده است که علت نامگذاری آن در قرآن شکل جنین است که به صورت شئیی که جویده شده، دیده می‌شود. لازم به ذکر است که رویان در روز 24-26 جنینی وارد مرحله مضغه می‌شود. تطبیق این مرحله از بیان قرآن بر مراحل رشد رویان یا جنین مشکل است، هرچند به‌نظر می‌رسد که شروع آن به هفته سوم یا چهارم جنینی برمی‌گردد. حال اگر بگوییم مضغه هم یک مرحله ثابت جنینی است، در این صورت، نمی‌توان زمان مضغه را بر اساس تصاویر جنینی بیش از چند روز در نظر گرفت (تقریباً بین 20 تا 24 روزگی جنینی). اما به‌نظر می‌رسد با توجه به تغییرات پیچیده و درهم تنیده‌ای که در شاهکار خلقت خداوندی مشاهده می‌شود، مرحله مضغه در هر عضوی، با عضو دیگر متفاوت است.

آخرین مرحله تکامل انسانی در قرآن شکل‌گیری استخوان‌ها و پوشاندن آنها با گوشت است. در طی هفته چهارم، در رویان قطعاتی به‌نام سوماتیت به‌وجود می‌آیند که از این نواحی، قسمت وسیعی از اسکلت استخوانی و عضلانی بدن شکل خواهدگرفت و رشد اجزای ابتدایی تا پایان هفته شانزدهم، یعنی حدود چهارماهگی، سیر تکامل خود را طی می‌کند.

از نظر علمی، از هفته چهاردهم، فعالیت استخوان‌سازی، اسکلت جنین و حرکات اندامی آن، به‌خصوص با روش اولتراسونوگرافی مشاهده‌پذیرند. هر چند استخوان‌سازی به معنای اسکلت انسانی در این مرحله شکل می‌گیرد، در تفسیر آیات مورد بحث، به تبدیل مضغه به استخوان باید توجه کرد. رشد جنین از این مرحله به بعد، از نظر شکل اندامی و ظاهر پوست و سایر ویژگی‌ها، گواه صادقی بر این این است که قرآن به‌زیبایی اشاره می کند که ما استخوان‌ها را با گوشت پوشش دادیم. یعنی شکل ظاهری جنینی به پایان رسیده است.

تعبیر پوشش با گوشت می‌تواند اشاره به شکل‌گیری عضلات در جنین باشد که در هفته هفتم و هشتم شکل گرفته و تقریباً چهره انسانی جنین کم‌کم آشکار می‌شود. بعد از تکمیل این مرحله، حرکت جنین آغاز می‌گردد. آنچه در این آیات مهم است این است که قرآن در زمانی به مراحل رشد جنین برای توجه به قدرت خداوند اشاره می‌کند که وسایل علمی پزشکی قدرت نمایش این مراحل را نداشتند و قرآن بدون اینکه وارد جزییات بشود، چونان کتاب هدایت، توجه انسان را به این شگفتی‌ها جلب می‌نماید.

هـ. از نظر قرآن علم و ادراک به دو سطح ظاهری و حقیقی تقسیم می‌شود. آنچه در علوم طبیعی درباره علم و احساس مورد بررسی قرار می‌گیرد تنها در سطح علم ظاهری است که کانون آن همان مغز است. اما تعقل و درک حقیقی مربوط به روح و نفس انسانی است که حقیقتی ملکوتی است. قرآن از این حقیقت ملکوتی با تعابیری چون قلب، فؤاد، لب و امثال آن یاد می‌کند و به نوعی رابطه میان آن روح ملکوتی و قلبی که در سینه انسان است اشاره می‌کند.

 

 

و. آیاتی که به‌عنوان مستنداتی برای اشتباه قرآن در زمینه حرکت و کروی بودن زمین مطرح شده، نه‌تنها دلالتی بر آنچه بیان می‌کنند ندارد، بلکه دقت در این آیات نشان می‌دهد قرآن در آن دوران که هیئت بطلمیوسی در اندیشه همه دانشمندان پذیرفته شده بوده، با اعجاز علمی خود از حرکت زمین و کروی بودن آن سخن گفته است. نقش کوه‌ها در تعادل زمین نیز از دیگر معجزات علمی قرآن است و ربطی به ثابت بودن زمین ندارد.